Page 18 - Çevre, Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 1

İklim Değişikliği ve Türkiye

yiyici olarak hayatını sürdürmekteydi (Timuçin, 2000). O devirlerdeki doğal iklim
değişikliği sonucunda buzullar eriyerek kutup bölgelerine çekilmiştir. İnsanlar
göçebelik yerine yerleşik düzene geçmiş, bitki yetiştirme becerisi sonucunda
tarım yapmayı öğrenmiş ve zamanla yiyecek türü etten bitkiye doğru kaymıştır.
Doğal iklim değişikliği insan hayatı, gıdası, barınması ve korunmasında köklü
değişikliklerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Gelecekte ortaya çıkabilecek
iklim değişikliğine karşı önceden plan ve projeler geliştirerek hazırlıklı olmakta
yarar vardır. Bugün için başlamış görülen ve yakın gelecekte etkisi gittikçe
artması beklenen iklim değişikliğinin ana sebepleri arasında insan kaynaklı
etkiler bulunmaktadır.
Kısa süreli (1-3 gün) meteoroloji hava olayları ve çok daha uzun zaman
sürelerindeki ortalamalarının (en az 10-yıl, tercihen 30-yıl) ifadesi olan iklimin
belirsizlik içeren kısımları vardır. Bugünkü iklimin değişmesi bu iki bileşendeki
değişmelere bağlıdır. Kısa sürelerde meteorolojik olayların, uzun sürelerde
de iklim değişikliği etkisi sosyoekonomik hayatta önemlidir. İklimdeki bu
değişikliklerden meteorolojik olayların buhranlı (kaotik) olduğu sonucuna
varılarak insanlığın iklim değişmelerini kesin olarak tahmin edemeyeceği
anlaşılmaktadır. İklimin ancak ortalama davranış biçimlerini ifade eden gidişler
(genel temayüller, trendler) ortaya çıkarılmak sureti ile bazı genel hükümlere
varmak mümkündür.
İklimdeki doğal değişimler yaklaşık son 150 yıl öncesine kadar insanların
sosyoekonomik ve günlük hayatlarına tesir etmekte idi ama bugün insanın
kendisi de doğal olmayan biçimde çevresine ve özellikle de iklime tesir eder
hale gelmiştir. Bu tür etkiler daha önceki asırlarda da çok küçük ölçeklerde vardı
ama bunların yığışımlı etkileri bile insanlar tarafından hissedilemeyecek kadar
küçük kalmıştır. Özellikle 19. yüzyılda başlayan sanayi devrimleri ile beraber
insan refahını artıran bilimsel ve özellikle de teknolojik yenilikler ortaya çıkmıştır.
Ama aynı zamanda bu devrimler, neden oldukları kirletici unsurların atmosfere
salımına da neden olmuştur. Böylece 1970 yıllarından itibaren bu devrimlerin
tüm doğa olaylarına zararlı yönde etkisi olduğu anlaşılmaya başladı. O günden
itibaren de gittikçe artan eğilim (trend) ile insanlığın hayat mücadelesinde ilk
sıraya doğru yükselmiştir. Bütün dünya ülke ve topluluklarını alakadar eden
iklim değişikliği eğiliminin tartışılması, uyum ve gerekli tedbirlerle etkilerinin
azaltılması ve uzun vadede (2050 yılına doğru) ortadan kaldırılması veya daha
zararsız (yumuşak) hale getirilmesi için ulusal ve uluslararası ortak çözümler
üretmek üzere değişik toplantılar düzenlenmektedir. Bunlar içerisinde
UNESCO ve Dünya Meteoroloji Teşkilatının (WMO), 1988 yılında ortaklaşa
kurdukları Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (Intergovernmental Panel on
Climate Change, IPCC) en önde gelmektedir. Bu panel 1989 yılında ilki olmak
üzere 1996, 2001, 2007, 2014 ve 2021 yıllarında yaptığı toplantılar sonucunda

Yıl 1 / Sayı 1 / Ocak 2022 3