Page 151 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 3

Abdüssamet Aydın - Necati Cem Aktuz

mikroorganizmalardan oluşan çevreye biyolojik (canlı=biyotik) çevre denir.
Ekosistemlerdeki canlı varlıklar beslenme şekline göre üretici, tüketici ve
hem üretici hem de tüketici canlılar olarak, yaşama şekline göre de çürükçül
yaşayanlar, ortak yaşayanlar ve parazit yaşayanlar olarak gruplandırılırlar”
(Hacettepe Üniversitesi, 2018). Işık, hava, su, sıcaklık, toprak, nem rüzgâr gibi
cansız varlıkların oluşturduğu çevreye ise cansız (abiyotik) çevre denir.
Tüm canlılar, yaşamlarını daim edebilmeleri için, içinde bulundukları
ekosisteme uyum sağlamak zorundadırlar. Bu nedenledir ki canlıların her
ekosistemde yaşayabilmeleri mümkün değildir. Bir canlının bir ekosistemde
yaşamını sürdürebilmesi, özelliklerinin o ekosisteme uygun olması ve/veya
uyum sağlayabilmesine bağlıdır.
Bütün ekosistemler farklı özelliklere sahiptir. Su, sıcaklık, ışık, toprak, iklim, nem,
hava gibi varlıklar bir ekosistemin özelliklerini belirleyen temel hayati faktörlerdir.
Ekosistemler farklı ölçeklerde (küçük ya da büyük) olabilir. Örneğin, küçük bir
taşın altında yaşayan canlılar küçük bir ekosistem oluştururken; sulak alanlar,
orman, mera, bozkır, akarsu, deniz gibi daha büyük ekosistemler daha küçük ve
birbirinden farklı ekosistemlerin bir araya gelmesiyle oluşurlar. Bu tanıma göre,
Dünya tüm ekosistemlerin bir araya gelmesiyle oluşan en büyük ekosistemdir.
Kendine özgü özellikleri olan ekosistemlerde yaşayan canlı çeşitleri ve
ekosistemlerin büyüklükleri de farklı gösterebilir. Ekosistemler kara ve su
ekosistemleri olmak üzere iki farklı gruba ayrılır (Hacettepe Üniversitesi,
2018). Kara ekosistemleri orman, bozkır, bataklık, çayır, mera, çöl, dağ, vadi,
kent ekosistemleri gibi kapsarken su ekosistemleri ise okyanus, deniz, dere,
göl, nehir, gölet, pınar, baraj, yapay baraj ekosistemleri gibi daha küçük
ekosistemleri kapsar.
Ekosistemlerde bitki örtüsü ile hayvan çeşitliliğini belirleyen unsurlar
sıcaklık, ışık, rüzgâr, yağış, nem ve iklimsel özelliklerdir. Bu etmenler nedeniyle
farklılık gösterir.
Türkiye, coğrafi konumu ile jeolojik ve topoğrafik özellikleri nedeniyle
biyolojik çeşitlilik değerleri ve yaşama ortamları (habitatlar) bakımından
oldukça zengindir ve dünyanın ılıman bölge ülkeleri arasında bu özelliğiyle
farklı bir konumda bulunur. Üç tarafının denizlerle çevrili olması, dağlık yapısı
ve iç bölgelerin yüksek dağlar sebebiyle deniz iklimi etkisinden uzak kalması
gibi özellikler bu ekosistem zenginliğinin sebepleri arasında sayılabilir.
Ekosistem hizmetleri (Şekil 1): Doğal çevre tarafından sağlanan ve
insanların faydalandığı hizmetlere ekosistem hizmetleri denir. Ekosistem
hizmetlerinin sınıflandırılmasında değişik yöntemler bulunmakla birlikte sıklıkla
kabul görmekte olan Binyıl Ekosistem Değerlendirmesi’nin sınıflandırması
aşağıdaki gibidir:

136 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi