Page 68 - Çevre ve Şehir - Sayı 2

BATI KAPI ŞAH KAPISI

Bu kapının Çarşı Kapı, Çıkış Kapısı, Göl- Caminin doğu kısmında yer alan bu kapı
geli Kapı gibi isimlerinin yanı sıra, son za- klasik Selçuklu üslubuyla yapılmış müte-
manlarda yaygın olarak kullanılan ismi vazı bir görünüme sahiptir. Osmanlı’daki
“Tekstil Kapı”dır. İnce taş işlemeciliğinin “hünkâr kapısı” olarak tabir edilen kapı-
zirveye ulaştığı kapı, bir kilimi ya da secca- larla aynı fonksiyonu görmektedir. Kapının
“METHİNDE deyi anımsattığı ve yüksek oranda dantel insan boyundan küçük yapılmasının amacı,
örneklerini sergilediği için bu ismi almıştır.
insanda tevazu ve kulluk bilincini ortaya çı-
DİLLER KISIR, Kapıda en dikkat çeken unsur dışa çıkıntılı karmak ve Şah’ın yalnız Allah'ın huzurunda
biçimdeki kilit taşıdır. Yüzeyi, demircile-
eğileceğini vurgulamak içindir. Kapıdaki
kitabede, Şah’a Camiye her girişinde ger-
ri simgeleyen güğüm başı motiflidir. Baş
KALEM mimar bu eserin tamamında taşların bir- çek mülk sahibini hatırlatmak istercesine
“Mülk, Kahhar ve tek olan Allah'a aittir.”
birine geçme ve tutma şekli olan kilit taşı
KIRIKTIR” yöntemini kullanmıştır. Orta kısımda lale ayeti yazılıdır.
ve lale yaprakları bulunmaktadır. Kapının
üzerindeki üç satırlık kitabede yer alan ifa-
- Evliya Çelebi de şöyledir: “Şehinşah oğlu Süleyman Şah
oğlu Ahmet Şah, Allah'ın affına muhtaç aciz
kul, adaletli melik, bu Cami’nin yapılışını
626 (M.1228) yılında emretti; Allah mülkünü
daim etsin.”

Kapının iç kısmında sağ ve solda yer alan
sütunlar, denge sütunlarıdır. Sağ denge
sütununun üzerinde Allah lafzı orijinal
Arapça metni ile yatay olarak yazılmışken
sol taraftaki sütunda Allah lafzı açılı tarzda
yazılmıştır. Bu sütunlar 1939 Erzincan dep-
remine kadar üzerindeki ok işaretleri yö-
nünde dönmekteydi. Batı kapıda mayıs ile
eylül ayları arasında, ikindi namazından 45
dakika önce insan silüeti şeklinde bir gölge
oluşmaktadır. Bu silüet, önce Kur’an oku-
yan, namaz saati yaklaştığında ise ellerini
bağlayarak kıyamda duran bir insan gölgesi
şeklini almaktadır. Bu kapı ile birlikte diğer MİHRAP
kapılarda da yer alan bu silüetlerin bir tesa- Büyük boyutlu taş mihrap, kale kapısı
düf eseri olmadığı, çok kapsamlı bir fizik bil- ya da saray kapısını anımsatan biçimi
gisi ve çok ince hesaplarla yapılabileceği ve ve dekorasyonu ile benzeri olmayan bir
bugün bile hâlâ bu ışık ve gölge oyunlarının eserdir. Genel olarak sadelik gözetilmekle
sırrının tam olarak çözülemediği uzmanlar beraber mihrap içinin göz hizasından
tarafından belirtilmektedir.
yukarı kısmı üç boyutlu olarak işlenmiştir.
İşlemelerin alt kısmında ters ve içi boş
Kapının dışında sağ tarafta çift başlı kartal, kalpler, orta kısmında ters ama içi dolu
sol tarafta ise hem çift başlı kartal hem de kalpler, tepe noktasında ise Allah lafzının
başı öne doğru eğik şahin motifi bulunmak- elifleri ortasına lale motifi yerleştirilmiştir.
tadır. Çift başlı kartal Anadolu Selçukluları- Mihrap üzerindeki bütün kalpler Allah
nı simgeleyen bir amblemdir. Gücü, asaleti lafzına doğrudur. Allah’a yakın olan
ve özgürlüğü temsil etmektedir. Başı öne kalplerin Allah'ın nuru ile dolu olması, uzak
doğru eğik şahin ise Mengücek Beyliği’nin olan kalplerin ise boş olarak nakşedilmesi
sembolüdür.
kul ile Allah arasındaki ilişkiyi sembolize
eden bir anlatım biçimidir.

66 ÇEVRE VE ŞEHİR ŞUBAT 2019