Page 266 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Özel Sayı

Doğanın Şehirdeki Ayak İzleri; Kentsel Isı Adası Etkileri ve Bu Etkilerin
Azaltılmasında Ağaçlandırma Çalışmalarının Rolü

• Evapotranspirasyon yoluyla doğal soğutma: Ağaçlar yaprakları
aracılığıyla su buharlaştırarak çevredeki havayı soğutma etkisi oluşturur
(Demirbaş, 2009). Yoğun ağaçlandırma ile sıcaklıkların 2-8 ℃ arasında
düşmesi sağlanabilir (Matzarakis ve Endler, 2010).
• Hava kalitesini iyileştirme: Ağaçlar havadaki karbondioksiti emer ve
hava kalitesini artırır (Dwyer vd. (1992). Ayrıca büyük bir ağaç yılda
yaklaşık 22 kg karbondioksiti absorbe edebilir (Nowak vd., 2014)
Ancak sıcaklık düşüşü, ağaç türü, yoğunluğu, yerleşim şekli ve iklim koşulları gibi
faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterebilmektedir. Kentsel Isı Adası etkilerini
azaltmaya yönelik çalışmalarda etkili sonuçlar alabilmek için ağaçlandırma
uygulamalarında aşağıda sıralanan hususların dikkate alınması önemlidir:
• Ağaçlandırma yapılacak bölgenin iklimine uyum sağlamış yerel ağaç
türlerinin seçilmesi (Yıldız ve Avdan 2023),
• Tek tür ile ağaçlandırma yerine çeşitli türlerin bir arada kullanılmasıyla
elde edilecek karışık meşcerelerin tesisi, uygun dikim aralıklarının
kullanılarak dikim yapılması ve bakım süreçlerinin planlanması
(Üstündağ vd.,2023),
• Daha fazla gölge sağlama ve terleme yoluyla çevreyi soğutma
kapasitelerinin yüksek olması sebebiyle hızlı büyüyen ve geniş yapraklı
türlerin tercih edilmesi (Akpınar ve Külekçi 2017),
• Güneşin öğleden sonra batıya ve güneye dönmesiyle birlikte binaların
bu cepheleri günün en sıcak saatlerinde en çok güneş ışığına maruz
kalır. Bina yoğun alanlarda binaları doğal olarak gölgelemek ve yüzey
sıcaklıklarını düşürmek için ağaçların öncelikli olarak bu cephelere
yerleştirilmesi bu tür uygulamalarda dikkat edilmesi gereken
hususlardandır (Akpınar ve Külekçi 2017).
Bu nedenle, şehir planlamasında diğer önleyici önlemlerin yanında
mümkün olduğunca şehirlerin etrafında ve içinde yeşil kuşak ağaçlandırma
faaliyetlerinin teşvik edilmesi, kentsel ısı adası oluşumunu engelleyeceği gibi
mevcut etkiyi azaltma konusunda da büyük bir potansiyele sahiptir. Şehirlerin
iklim değişikliğine uyum sürecinde sürdürülebilir ve yeşil altyapı çalışmalarının
mavi altyapı çalışmaları ile entegre olarak planlanması kentsel ısı adası
etkilerinin azaltılmasında önemli bir rol oynamaktadır (Yüksel ve Hepcan 2023).
Ekolojik ve topografik olarak uygun şehir çevrelerindeki ağaçlandırma,
rüzgâr bariyeri oluşturur ve evapotranspirasyonu artırarak şehir merkezlerinin
ısıl konforunu yükseltir (Gül ve Küçük, 2001). Alansal açıdan daha büyük ve
geniş alanlarda ağaçlandırma yapıldığında uzun vadeli çözümler elde edilir
ve geniş bir alanda iklim düzenlenir. Bu nedenle kentsel ısı adası etkisiyle
mücadele etme amaçlı ağaçlandırma çalışmalarının şehir merkezinde ve

265
Özel Sayı / 2024