Page 62 - index

Örnein baz ehirleri ilk
gördüümüzde çarplr,
onlara hayranlk duyar ve
onun güzellii karsnda
büyüleniriz. Bu büyülenme
ehrin zihnimizde
brakt estetik algnn bir
sonucudur.

stanbul

yargs edinmesi, zarafet ve nezaket gerçekte o ehirlerin sahip olduu es- yazarlarn ve airlerin eserlerine konu
kurallarn örenmesi kaçnlmaz ise, tetik görünümünün ona verdii ilham edindikleri kendilerine has durular-
ehirlerinde estetik anlamda belli bir ve ehrin zihninde uyandrd çar- n çok ksa zamanda kaybederek, Ol
noktaya ulamas için -özelliklede gü- mdan kaynaklanmtr. ehirlerin saltanatn yeller eser imdi yerinde!
zellik ve estetik anlamda- belli bir tari- görünümü, silueti veya ruhu Evliyaya denilebilecek ekle dütü. Oysa Ced-
he ve kültürel sürece ihtiyacnn oldu- bu tür sfatlar yaktrma imkân ver- dimiz, yüzlerce yl öncesinden kurduu
u bilinmektedir. mitir çünkü. 2 hayalle binlerce yl sonrasna miras
Toplumlarn geliim süreciyle ehrin Seyahat edilen baz ehirlerle ilgili, ge- kalacak eserler ina etmiti. Onlar
torunlarnn berbat ettikleri sünepe
geliim süreci ayndr ve birbirini ta- zen kiinin u türden cümleleri olur:
mamlar niteliktedir. Birbirine paralel Geni ve tertemiz bulvarlar, bakml ehirler, imar kabiliyetimizin imdiki
giden bu duruma göre, ehirlerin do- ve görkemli yaplar, meydanlaryla çapszln hiçbir yoruma, tevile ihti-
mas, gelimesi, büyümesi ksa za- modern bir kent. Aaç ve ta burada yaç brakmayacak kadar gözler önüne
seriyor. ehrin klasik ta-ahap üslup-
manda olmayaca gibi, ehirlerin es- bar içinde yayor. Ayrca yeilliin- tan betonarmeye geçii sürecinde ya-
tetik kazanmasnn ve güzellemesinin den, parklarnn, bahçelerinin güzelli- admz zihin bulanklnn semeresi
de bir anda olmayaca kesindir. Bu bir inden de söz edilir. Tpk bir zaman- elimizdeki enkazdr.
iirin veya bir romann yazldktan son- lar bizim ülkemizi gezen seyyahlarn
ra yazar tarafndan bir müddet bekle- bizden söz ettikleri gibi. Parklarnda Acaba hangi ehrimiz; geçmiten dev-
tilmesi, sonra defalarca okunmas, in- büyük adamlarn hatrlatan, adlarna ralnan miras elden geldiince koruma
celenmesi, en ince ayrntsyla tek tek dikilmi antlar ve heykeller de vardr çabas içerisinde, geçmite yaplan-
ilgilenilmesi ve üzerinde çallmasna bu ehirlerde... larla mütenasip düecek, bugünün ve
benzer. Hiçbir ehir ilk kurulduu gibi gelecein ihtiyaçlarna cevap verecek
kalmaz, geçen zamanda çehresi de- Ya imdi Ülkemizi gezen yabanclar- ekilde, yollarnda, caddelerinde, so-
iir, yllar içerisinde kendilerini yeni- dan kaç kii, istisnalar hariç, ülkemiz- kaklarnda, evlerinde, meydanlarnda,
den ina ederler. ehirlerin bu yeniden deki ehirlerden hangisi için yukar- ksacas; ehri meydana getiren ana
kendini ina etme süreci estetik kay- daki cümleleri yazabilir? Son yllarda unsurlarnda bir estetik kayg gözetile-
gyla birleirse ancak o zaman kemale oldukça azalsa da, baz ehirlerde hâlâ rek oluturulmutur. Hâlbuki, ehrin
ular. Kadim ehirlerin estetik olmas, kirlilik boyutunda seyreden çevrenin birer uzvumuzdan farksz olan cadde,
hem o ehrin yerlilerinin idrak ve ina- bakmszln m, geçmile bugün sokak, meydan, mabet gibi elemanlar,
sna, hem de ehrin geçirmi olduu arasnda kurulmas gereken uyuma imdilerde süratli ve kökten deiimin
merhaleye baldr. riayetsizlik sonucu oluan görüntüden yaratt yabanclamayla, birer protez
neet etmi kimliksizliini mi ve bunun organa dönütü. Artk ne ehir bizim
Örnein baz ehirleri ilk gördüümüz- sonrasnda da; aacn, yeilin, tan ve hayatmz kucaklayabilecek bir efkat
de çarplr, onlara hayranlk duyar ve betonun birbiriyle olan kavgasn m? tayabiliyor, ne de biz ehri hayatm-
onun güzellii karsnda büyüleniriz. zn tamamlayc bir unsuru olarak be-
Bu büyülenme ehrin zihnimizde b- Anadolu ehirlerinden birine, tepe nimseyebiliyoruz.
rakt estetik algnn bir sonucudur. noktas saylabilecek bir yerden ve ol-
Mesela Evliya Çelebi, o güzelim seya- dukça uzaktan bakyorum. Gözümü Ahmet Uysaln ehirlerdir Actan Kal-
hatnamesinde gezip gördüü ehirlere alan görüntü yüreimi eziyor; asrlarn bimi adl iirinde; ehrini arayan bir
bir sfat yaktrmtr. Bursaya Ruha- koynunda bin bir emek, sevda ve müca- nehirdim /Arar gibi eski bir sevgiliyi /
niyetli ehir, Msra Dünyann An- dele neticesinde meydana gelmi olan Her yanm toprak, tuz ve kum / Köpü-
nesi, Halepe Peygamberler Nazar- ehrin duruu hiç houma gitmiyor. ü dalm bozkrda / Çoktan unutmu
gâh, Urfaya brahimin Nazargah, ehirlerimiz; gerek insann bitmez çkt vadiyi msralaryla dile getirdii
stanbula Aziz ehir demitir. Evliya tükenmez menfaat duygusuna ve ge- gibi, ehirlerimiz ellerimizin arasndan
Çelebinin ehirlere yaktrd sfat, rekse, hayat kavgasna yenik düerek, kayp giderken, çkt vadiyi unutan r-

|
60 ÇEVRE, NSAN ve EHR | KASIM 2014