Page 135 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Özel Sayı

Murat Arslan - Reyhan Çakır - İsra Akyazı
Nida Kumbasar - Ahmet Doğan - Emre Yavuz

1. Giriş

Avrupa Çevre Ajansı tarafından arazi örtüsü; yeryüzünü kaplayan biyofiziksel
örtü olarak tanımlanmakta ve araziyi örten bitki örtüsü, sert yüzeyler ve su alanları
gibi biyofiziksel kategorilerin ayırt edilmesini sağlamaktadır. Arazi örtüsü verisi
arazi yorumlama, izleme ve değerlendirme çalışmalarını mümkün kılarak, doğal
kaynak yönetimi, iklim değişikliği senaryoları, karbon emisyon hesaplamaları
ve politika belirlenmesi gibi çalışmalarda önem arz etmektedir (Wang vd.,
2023). Arazi örtüsünde meydana gelen değişimlerin izlenebilmesi doğru ve
sürekli olarak haritalanan arazi örtüsü ile mümkün olmakla birlikte; tarım, şehir
ve araziyi örten diğer biyofiziksel kategorilerde meydana gelen değişimlerin
düzenli izlenmesi ile şehir ve bölgesel planlamalarda, çevre yönetiminde yol
gösterici olmaktadır (Zhang ve Li, 2022).
Geleneksel yöntemlerle arazi örtüsü haritalarının oluşturulması, iş gücü
sağlanmasını ve maliyetlerin karşılanmasını gerektirmektedir. Uzaktan Algılama
ve Coğrafi Bilgi Sistemleri teknolojileri birlikte daha az maliyet ve efor ile arazi
örtüsü ve üzerinde gerçekleşen zamansal değişimin hızlı ve dinamik olarak
izlenebilmesine, analiz edilmesine ve yorumlanmasına olanak sağlamaktadır
(Rujoiu-Mare ve Mihai, 2016). Günümüzde arazi örtüsü altlık verileri ya çalışmayı
gerçekleştiren kişiler tarafından ilgi alanları çerçevesinde üretilmekte ya da
hâlihazırda açık veri olarak mevcut olan küresel arazi örtüsü veri setlerinden
alınmaktadır. Global ölçekli arazi örtüsü verilerine bakıldığında; ESRI tarafından
Sentinel-2 uydu görüntüleri ile 9 sınıfta 2017 – 2023 yılları arasındaki küresel
arazi örtüsü/ kullanımı haritaları yapay zekâ kullanılarak üretilmiş ve sınıflarda
meydana gelen değişimlerin izlenebilmesi için ‘Sentinel-2 Land Cover Explorer ’
1
ara yüzü geliştirilmiştir (URL-1). Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından başlatılan
WorldCover projesi kapsamında Sentinel-1 ve Sentinel-2 uydu görüntüleri
2
kullanılarak 11 arazi örtüsü sınıfında 2020 ve 2021 yıllarına ait küresel ölçekli
haritalar üretmiştir (URL-2). Bunun yanı sıra ülkemiz kurumlarında gerçekleştirilen
çalışmalara bakıldığında, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü tarafından 30 cm
çözünürlüklü hava fotoğrafları kullanılarak manuel çizilen haritalarla Arazi Parseli
Tanımlama Sistemi (LPIS) oluşturulmuştur. LPIS ile tarımsal arazi ve tarım dışı
arazi olmak üzere arazi örtüsü 2 ana sınıfta oluşturulmaktadır. Tarımsal arazi sınıfı
altında 16 alt sınıf, tarım dışı sınıf altında 9 alt sınıf yer almaktadır. Bir diğer arazi
örtüsü haritası Avrupa Konseyi tarafından başlatılan CORINE (Coordination of
Information on the Environment) programı kapsamında ilki 1990 yılında üretilen
ve daha sonra 2000 yılından başlayarak her altı yılda bir olmak üzere Avrupa
Kıtasını kapsayan 44 sınıflı arazi örtüsü/ arazi kullanımı haritası üretilmektedir

1 https://livingatlas.arcgis.com/landcoverexplorer/
2 https://esa-worldcover.org/en

134 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi