Page 121 - Çevre Şehir İklim - Sayı 2

Burcu Hiçyılmaz - Sedat Alataş - Etem Karakaya

bilinçlendirilmesinin stratejiler içerisindeki öneminin altı çizilmelidir. İkinci
olarak, ürün özelinde (sektörel düzeyde) öne çıkan aşamaların da farklılaştığı
söylenebilir. Ancak bütün ürünlerde (giyim ve tekstil, yiyecek ve içecek hariç)
tasarım aşaması stratejilerinin birinci sırada yer aldığı görülmektedir. Çelik ve
çimento için ikinci sırada üretim aşaması stratejileri yer alırken; özellikle araçlar
ve binalar için kullanım aşaması ve kullanım ömrü sonu stratejileri öncelikli olarak
görülmektedir. Üçüncü olarak, bu araştırmaların daha çok gelişmiş ülkeler için
yapıldığı, gelişmekte olan ülkelere yetersiz düzeyde odaklanıldığı görülmektedir.
Halbuki IPCC (2022), IRP (2020b) ve IEA (2019) malzeme etkinliği kaynaklı en fazla
azaltım potansiyelinin Çin ve Hindistan gibi gelişmekte olan ülkelerde olduğunu
söylemektedir. Dolayısıyla, hem bilimsel çalışma hem de uygulama açısından
gelişmekte olan ülkelere yönelik daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır. Dördüncü
ve son olarak ise, gelişmiş ülkelerde malzeme etkinliği için ilk sırada tasarım
aşaması stratejilerinin, ikinci sırada ise kullanım aşaması stratejilerinin malzeme
etkinliğinin sağlanabilmesi açısından öne çıktığı görülmektedir.
Hangi stratejinin emisyon azaltımına daha çok katkı sağladığı, dolayısıyla
da hangi stratejinin daha etkin olduğu ve olası rebound etkileri bu çalışmanın
konusu değildir. Ancak elde edilen sonuçlar doğrultusunda, sanayi sektörünün
karbonsuzlaşma süreci için öncelikli stratejilerin tasarım aşaması düzeyinde
belirlenmesinin önerildiği açıktır. Demir, Çelik, alüminyum, çimento gibi ürünleri
içeren alt sanayi sektörleri için bu malzemelere olan talebin dolayısıyla birincil
üretim ihtiyacının azaltılması için aşırı (gereksiz) tasarımlardan kaçınılması, daha
küçük ürünler tasarlanması, üretimde kullanılacak bu malzemelerin daha düşük
emisyonlu olan ikamesinin tasarımda göz önünde bulundurulması, yeniden
kullanıma ve geri dönüşüme olanak sağlayan tasarımlar yapılması, kullanım
ömrü sonunda sökülebilir tasarımlar yapılması malzeme etkinliğine önemli
katkılarda bulunacaktır. Üretim aşamasında öne çıkan stratejiler ise, hurdadan
kaçınmak, israfların azaltılması, üretim adımlarının israfı önleyecek şekilde
azaltılması, üretimde verim iyileştirmeleri, malzeme kesme tekniklerinde
verim iyileştirmeleri, parça yerleştirme iyileştirmeleri, üretim esnasında alınan
kararların iyileştirilmesi ve endüstriler arası simbiyozun artışının sağlanmasıdır.
Kullanım ömrü sonu aşamasında ise, yeniden üretim, yeniden kullanım, geri
dönüşüm, hurda işleme, ürün yaşam sonu geri kazanımları vurgulanmaktadır.
Sektöre yönelik üretim stratejilerinin yanı sıra talep taraflı stratejiler de
tüketicilerin elindedir ve karbonsuzlaşma açısından önemlidir. Bu kullanım
aşaması stratejileri üretilmiş sanayi ürünlerinin daha yoğun kullanımını,
paylaşımlı kullanımını, daha uzun süreli kullanımını vurgulamanın yanı sıra,
tercihlerin daha verimli ürünlere yönelmesi, aynı işlevi sağlayan daha küçük
ürünlerin tercih edilmesi, ikinci el ürüne yönelme ve malı yeni bir amaca uygun
hale getirme tercihlerinin de üzerinde durmaktadır.

107 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi