Page 94 - Çevre ve Şehir Dergisi - Sayı 14

KİTAP-TANITIM Doğu ile Batı Arasında İslam Şehirleri Modern Mimarlığın Ön-

Kitap Edhem Eldem Düşün Yayıncılık Mies Van Der Rohe ve
Osmanlı Kenti
cüleri
Mehmet Mahfuz Söylemez
Halep, İzmir ve İstanbul
Gökdelen
Daniel Goffmann
Boyut Yayın Grubu
Bruce Masters
İş Bankası Kültür Yayınları

Mies'in ilk Amerikan gökde-
"Osmanlı kenti" diye bir olgu-
lenlerinin yapımının üzerin-
dan söz etmek mümkün müy-
den yarım yüzyılı aşkın süre
dü? Osmanlı tarihi alanının üç
değerli ismi, Edhem Eldem,
köklü bir değişiklik gerçekleş-
Daniel Goffmann ve Bruce
miş değil. Onun, gökdelenin
Masters'ın peşine düştükleri
aşılması olanaksız arketipal
bu soru elinizdeki kitabın yola geçtikten sonra da bu alanda
KitapKitap
çıkış noktasını oluşturuyor. kurgusunu yaptığı düşünüle-
Osmanlı kentlerinin genel bilir. Yine onun eliyle gökdelen
anlamda başka kentlerle kendisini vareden koşulların
benzerliklerinin yanı sıra, her en dolaysız dışavurumu olarak
birine kendi kişiliğini kazan- tanım kazanmıştır. Bu ne-
dıran tarihsel bağlamları da denle, o koşullar sürüp gittiği
vurgulayan bu ortak çalışma, için, dünya metropolleri Mies
açık veya örtük şarkiyatçı prizmalarıyla dolmaya devam
varsayımları çürüten yaklaşı- ediyor. Üstelik, hala o yılların
mıyla dikkat çekiyor. temel planlama ve biçimlen-
Halep, İzmir ve İstanbul'un Mekan ile onu şekillendi- me kuralları geçerli. Bu süre
boyunca değişense, yalnızca
esas olarak 17. ve 18. yüzyıl- ren insan arasında karşılıklı kimi üslupsal tercihlerden
lardaki durumunu mercek al- özne-nesne ilişkisi bulunmak- ibaret. Sayısız muhalifi, mima-
tına alan kitap, hem yazarların ta olup medeniyet buradan risini ve kentsel sonuçlarını
Osmanlı kent çalışmalarında doğmaktadır. İnsanın mede- lanetle anan pek çok karşıtı
"normalleştirilmiş" bir sen- niyet üretmede özne rolün- bulunan bir mimarın bu da
teze ulaşma yönündeki ortak de olduğu izahtan vareste ironik intikamı olsa gerek.
çabası, hem de çizilen bütün- bir konudur. Ancak insanın
öznesi olduğu medeniyet
sel resmin içine serpiştirdik- bir taraftan kendisine, diğer
leri "deneysel tarih" tadında taraftan ise var olduğu me-
öyküleme girişimleriyle zevkle kana aittir. Medeniyet öznesi
okunan bir başvuru kaynağı insan ile medeniyet kurarken
haline geliyor. nesne konumundaki mekan
arasında -karşılıklı- yadsına-
maz bağlar bulunmaktadır.
Dahası, medeniyetin görünen
yüzünü temsil eden mekan,
tamamen pasif bir nesne de
değildir. Çünkü o da canlı bir
organizmadır ve öznesi olan
insanın kendini oluşturmasına
Kitap nesne konumundaki mekanı
katkı sağlayarak bizzat kendisi
özneye dönüşmektedir. Özne
konumundaki Müslüman,
dizayn ederken kendisini var
kılan düşünsel arka plandan
hareket eder.
İşte kitabımıza başlık olarak
seçtiğimiz “İslam Şehri” de
aslında Müslümanların ege-
men oldukları veya yoğunlukta
yaşadıkları bir yerden ziyade
bu düşünsel arka plandan

mekanı ifade etmektedir.

92 | ÇEVRE ve ŞEHİR | ŞUBAT 2013 hareketle dizayn edilmiş olan