Page 127 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 3

Zeki Ünal Yümün - Erol Kam - Melike Önce

suda ve taban sedimentlerinde toksik etki oluştururken organik kirlilikler
ortamda organizmalar için besin zincirini artırmaktadır. Besin zincirindeki
artışla birlikte su sıcaklığında ani değişimlerin olması durumunda ve su
akıntısının düşük olduğu mevsimlerde alg ve diğer fitoplankton da ciddi bir
çoğalma meydana gelmektedir. Bu mikroorganizmalara bağlı olarak deniz
salyası olarak tanımlanan şeffaf, yapışkan peltemsi bir madde oluşur. Bu
maddenin bir bölümü deniz tabanına çökerek sedimentleri kaplarken, bir
kısmı dalga hareketleriyle kıyılara taşınarak deniz yüzeyinde yığışımlar halinde
toplanmaktadır. Su yüzeyini kaplayan ve sucul ortamda fotosentezin kısmen
veya tamamen durmasını sağlayan bu örtü, sudaki eriyik oksijen oranını
düşürmektedir. Su ortamında oksijenin düşmesi sucul canlıların toplu ölümüne
neden olmaktadır. Ölen canlıların kalıntılarının da deniz salyasına katılmasıyla
birlikte müsilaj ortamda kötü koku yayan bir maddeye dönüşmektedir. Bu
durum zaman zaman Marmara Denizi’nde de görülmekte ve ciddi bir çevre
problemi oluşturmaktadır. Bu problemin nedenlerini araştırmaya yönelik
olarak denize deşarj olan sulardan, deniz salyasından ve deniz suyundan
numuneler alınarak gerekli analizler yapılmıştır. Alınan numunelerin, toplam
karbon, toplam organik karbon, inorganik karbon ve toplam azot değerleri
analiz edilmiştir.
Müsilajın pH değeri 6,65-7,12 arasında, deniz suyunun pH değeri ise 7,88-
8,25 arasındadır. Analiz sonuçlarına göre müsilaj numunesinin asidik, deniz
su numunesinin ise bazik karakterde olduğu saptanmıştır. Deniz suyuna
azot ve fosfor gübresi katılarak suyun ve müsilajın asitlik durumu izlenmiştir.
Bu deneyde müsilaj pH değeri 6,15-6,55’e, deniz suyunun pH değeri ise
7,15-7,25’e kadar düşerek ortamın asitleştiği ve elektrik iletkenliğinin arttığı
görülmüştür. Deniz salyasının çözünmüş oksijen miktarı ölçülemeyecek kadar
az olup, hacimsel olarak %25 tatlı su katılması durumunda çözünmüş oksijen
değeri 1,22-1,23 ppm’e kadar yükselmektedir.

Marmara Denizi’nde 2021 yılı yaz aylarında meydana gelen deniz salyasından
ve deniz suyundan numuneler alınarak organik madde analizi yapılmıştır. Bu
analizlerde deniz suyu numunesinin toplam karbon (TC= 36,5 ppm), inorganik
karbon (IC= 25,8 ppm), toplam organik karbon (TOC=10,7 ppm) ve toplam
azot (TN=0,32 ppm) değerleri elde edilmiştir. Müsilaj numunesinin de toplam
karbon (TC= 428 ppm), inorganik karbon (IC= 93.8 ppm), toplam organik
karbon (TOC=334.2 ppm) ve toplam azot (TN=17.4 ppm) değerleri elde
edilmiştir. Stereo zoom mikroskopla yapılan incelemede müsilaj içerisinde
planktonik alg ve diğer fitoplanktonun bulunduğu saptanmıştır. Müsilajın
organik madde oranının da yüksekliği göz önünde bulundurulduğunda
müsilajın çoğunlukla organik kökenli olduğu ve bentik, planktonik alg ve diğer
fitoplanktondan meydana geldiği anlaşılmıştır.

112 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi