Page 95 - Çevre ve Şehir Dergisi - Sayı 15

1890larda stanbul Louis I. Kahn ve Tarih
Francis Marion-Crawford Louis I. Kahn ve Tarih
Çeviren: eniz Türkömer
Boyut Yaynlar
Bankas Kültür Yaynlar

bir ailenin çocuu olarak tal- Eklektisist olarak nitelendirilen
yada dodu. ABDdeki öre- yönelimlerin beliriinden beri mi-
nim hayatnn ardndan 1869da marln tarihle ilikisi problema-
Romaya döndü. Yabanc dillere tik olmutur. Mimari tasarmn
ve kültürlere ilgisi çok büyüktü. artk, geçmiin ürün ve yakla-
Aralarnda Türkçenin de bulun- mlaryla bir tür ak-nefret iliki-
duu 20ye yakn dili rahatlkla si yaad düünülebilir. Mimar- Louis I. Kahn
konuup yazabiliyordu. Sans- lk dünyas bir yandan tarihsellik
kritçe çalmalarn ilerletmek kavramn yaratarak, dünün bu-
üzere gittii Hindistanda hayat günden ve gelecekten kesin
deiti. Geçimini salamak için biçimde farkl bir kategori oldu-
gazete editörlüü yapmak zo- unun bilincini var etmi, öte
runda kald. Ancak bu süre için- yandan da imdiden radikal
de tand insanlardan ve din- biçimde farkl olan bu geçmiin
ledii hikâyelerden yola çkarak verilerinin pratikteki ulalmaz-
yazd roman, kariyerinde bir lna bir türlü raz olamamtr.
dönüm noktas oldu. ABDde Tarihsellik bilincinin kaçnlmaz
stanbul 19. yüzyln ortalarndan ksa sürede tannd ve yay- sonucu, tarihsel olann ayn za-
itibaren pek çok Batl entelektüe- gn olarak okunmaya balad. manda da ölü (ya da en azndan
lin kendini adeta uramak zorun- 1884te stanbulda evlendi. Bir geçersiz ve kullanm-d) oldu-
da hissettii bir yerdi. Bu ziyaret- yl oturduu stanbulu 1890l unun kabul edilmesidir. Dola-
çilerden eli kalem tutanlar mutlaka yllarn ortalarna kadar pek çok ysyla, mimarln bu noktadan
bir seyahatname yazar, çoun- kez ziyaret etti. Sicilyal aileleri balayarak bitimsiz bir güncellik
lukla da tarihe karm Dou Ro- ve mafyay, dört romanyla ilk saplants içinde olmas artc
may ve gerçekte asla giremeye- kez edebiyata tad. 40a yakn deildir. Geçmiin verileri sürekli
cekleri haremi anlatrlard. romannn yan sra tarih ve gezi biçimde ölerek ortam terk edi-
kitaplaryla küçük bir servet ka- yorlarsa, mimarlk alannda her
Ancak bu kenti benimsemi olan zanarak yaad. gün yeniden biçim, yönelim ve
ABDli edebiyatç Francis Mari- yaklam belirlemek ve üretmek
on-Crawford, köesiyle bucay- gerektii söylenebilirdi. Ne var
la, sokaktaki insanlaryla bam- ki, 19. Yüzyldan beri tasarm-
baka bir stanbul anlatmt. clar bu müthi üretkenliin bir
dü ya da yanlsama olduunu
nsanlarn ev ve sokak hayatlarn- çabuk anlamlardr.
dan yeme içme alkanlklarna,
Kapalçardaki alveri âdetle-
rinden Atpazarndaki hayal krk-
lklarna kadar pek çok ey...

Yaad dönemde hak ettii
üne kavumu bir edebiyatç
olan Crawford, göçüp giden
kuaklardan dinlediimiz stan-
bulu, kendi gözlem gücünün
ayrntclyla da bezeyerek,
dostu Edwin Lord Weeksin ül-
kemizde tannmayan çizimleriyle
sunuyor.
Francis Marion-Crawford
(1854-1909) Bostonlu zengin KTAP - TANITIM

MART 2013 | ÇEVRE ve EHR | 95